Urr 11, 2017
'Bermeo eta Ondarroa, hizkuntzaren garapenean eragiten duten faktoreak' ikerketa egin du Uemak. Inguruko egoerak, transmisioak eta motibazioak zuzenean eragiten dutela diote
Euskarak Bermeon erreferentzialtasuna behar duela ondorioztatu du Uemak Bermeo eta Ondarroa, hizkuntzaren garapenean eragiten duten faktoreak ikerketaren bidez. Hortaz, gazte talde erreferenteak indartzea, euskararentzat positiboak izango diren gazte taldeak sortzea eta martxan daudenei indarra ematea proposatu dute.Goizane Arana eta Eneritz Albizu Uemako teknikariek egin dute ikerketa. Hala, Bermeo parez pare jarri dute Ondarroagaz, hizkuntzaren gaitasunari zein erabilerari eutsi dion udalerri bat delako. Euskararen ezagutzari dagokionez antzekoak dira biak (%79 da Ondarroan, eta %72 Bermeon). Biak udalerri euskaldunak dira, kostaldean daude, bizkaikaitarrak dira, eta arrantzale herriak dira. Hala ere, kale erabileran bat ez datozen herriak dira. Ondarroan %79k (gazteen artean, %92) egiten dute euskaraz kalean, Bermeon, erdira ere ez da iristen, %33k (gazteen artean, %14,8).
Bi teknikarien arabera, euskaraz naturaltasunez hitz egitea ahalbideratzen duen ekosistema osoa da zaindu beharrekoa, hau da, eguneroko bizitzako harreman sareak: «Ekosistema horrek huts egiten duenean sortzen da etena ezagutzaren eta erabileraren artean».
Modu horretan, hizkuntzaren garapenean eragiten duten hainbat faktore nabarmendu dituzte ondorioetan, bakoitzaren ingurukoak zehaztuz. Besteak beste, herriaren kokapen geografikoa, azken urteotan izandako migrazio mugimenduak, turismoaren eragina, transmisioa, erreferenteen garrantzia, herri-bizitza eta ohiturak.
Ikerketan erreferenteak aipatzen dituzte Aranak eta Albizuk. «Ondarroan pertsona jakinak baino herri eragileak edo elkarteak dituzte erreferentetzat, eta denek euskaraz funtzionatzen dute. Arau soziala oso barneratuta dago, eta hori da eredua. Bermeoko erreferente gehienek, aldiz, ez dute euskaraz funtzionatzen. Kirol mundua izan da aipatuena, futbola batik bat, eta hor eredua gaztelaniazkoa da.
Herri bizitza aktiboa
Herri bizitza ere aipatzekoa da. Ondarroan herri bizitza aktiboa eta dinamikoa da, «kalean bizitza handia egiteko joera daukate ondarrutarrek, harreman sarea trinkoa da, eta horiek euskaraz egiten dituzte». Bermeon, ahulduta sumatzen dute herri giroa zein mugimendua: «Alde Zaharra husteak eta poteoa desagertzeak herri bizitza euskaldunaren gainbehera ekarri duela diote; bizimodu ohituretan aldaketak izan dira, eta horrek ondorioak ekarri ditu».
Ikerketak dioenez, bermeotarren artean arazoa ez da gaitasun falta, euskarazko hautua egiteko motibazio falta baizik. «Euskarazko harreman sareak ez dira trinkoak, nahiz eta egon badauden, ez dira orokorrak». Hala ere, kontzientzia duen jende kopuru esanguratsua badagoela diote. Maila makrosozialean, bestalde, herri mailako hizkuntza politika euskararen aldekoa da guztiz.
Ondarroan, berriz, gaitasun erlatiboa eta motibazioa erabat euskararen aldekoak dira. Arazoak maila makrosozialean aurkitu dituztela azaldu dute, hizkuntza politika orokorraren edo bestelako politiken ondorioz etor daitezkeenak.
Transmisioa ere aipatzen du ikerketak. Ondarroak indartsu eutsi dio euskalduntasunari. Bermeon, aldiz, «haustura» gertatu da euskal identitatearen transmisioan.
Inguruaren eragina
Euskararen erabileran herri bizitzak eta transmisioak badute eragina, bai eta kokapen geografikoak ere. Ondarroa herri euskaldunez inguratuta egoteak nolabaiteko babesa ematen dio euskarari, «inguruko herriekin dituzten harremanak euskaraz izatea bermatuta baitago». Bermeok, berriz, hurbilago dauka eremu erdalduna, eta hara joateko joera handiagoa daukate, Bilbora, batez ere. «Bermeon, inguruko herrietara ateratzen direnean lanera, aisiaz gozatzera eta abar, harremanak gaztelaniaz izaten dira gehienetan. Ondarroan, ostera, harreman horiek gehienbat euskaraz izaten direla adierazi dute».
Turismoa ere aipatzekoa da. Bermeok gorakada handia izan du; azken bost urteetan, 10.000 bisitari gehiago jaso ditu. Hala, Uemako teknikarien ustez, gogoeta egin behar da gai horri buruz: turismoa sustatzeko neurri iraunkorrak hartu behar dira, «euskara eta herriko identitatea aintzat hartzeari lehentasuna emanda». Ondarroan, diotenez, ez dago apenas turismorik.
Euskalkiak ere badu lekua ikerketan. Diotenez, bermeotarrek banatu egiten dituzte Bermeoko hizkera eta euskara. Euskalkia «lehengai indartsua» dela eta, «herri hizkerari» balioa ematearen beharra nabarmendu dute. Ondarroan, berriz, «oso harro» daude beren euskalkiaz.
Inkestak eta elkarrizketak
Ikerketa egiteko, batetik, datuen bilketak (soziolinguistikoak, geografikoak, demografikoak, ekonomikoak, turistikoak, zerbitzuak, hizkuntza politika) egin dituzte. Bestetik, teknika kuantitatiboak eta kualitatiboak erabili dituzte. Kuantitatiborako, inkestak erabili dituzte (526 batu dituzte Bermeon eta 498 Ondarroan). Teknika kualitatiboen bitartez, elkarrizketa sakonak eta talde eztabaidak egin dituzte. Udalerri bakoitzean lau herritar elkarrizketatu dituzte, euskararen alor soziolinguistikoaren ezagutza dutenak. Bestalde, talde eztabaiden bidez, herritarren uste eta pertzepzioak jakin gura izan dituzte. 40 lagunek parte hartu dute (21ek Bermeon eta 19k Ondarroan, eta hiru eztabaida talde egin dituzte herri bakoitzean, adinaren arabera banatuta: gazteak (16-24), helduak (25-50) eta adinekoak (51tik gora).
Proposamenak kontuan
Ondorioetan jasotako ideia nagusiak oinarri hartuta, aurrera begira kontuan izateko lehentasunak jaso ditu ikerketak, eta proposamen horiek guztiak kontuan hartu beharko dituztela azaldu dute Bermeoko udal ordezkariek. Gogorarazi dutenez, euskararen plan estrategiko berria lantzera doaz, gainera. Eta, Euskarak 365 Egun egitasmoagaz ere bat egingo dute.
Bermeoko alkate Idurre Bidegurenek azaldu duenez, «udalak gizarte erantzukizunez jokatu gura du, eta berari dagokio euskara politika publiko guztien erdigunean jartzea». Aldi berean, «ezinbestekotzat» jo dute gizarteko eragile guztiek eta norbanako guztiek ere, «bakoitzak bere alorrean, egoeraz jabetu eta gizarte erantzukizunez jokatzea». Gizarte mailako erantzukizuna, inplikazioa eta mugimendua «beharrezkoak» direla uste dute, egoerari buelta emateko. Denen artean «lortzeko aukera badagoela» uste dute.
Comentarios